De Palmstraatkerk laat zich niet gemakkelijk indelen als gereformeerde of hervormde kerk. Op de foto’s lijkt het een echte kerk. Een kerk met een kerkorgel, een preekstoel en gaanderijen. Maar de Palmstraatkerk begon als een verenigingsgebouw. Halverwege de negentiende eeuw was er een verontruste groep gemeenteleden vanuit de Hervormde Kerk die bezwaren hadden tegen de oppervlakkige en vrijzinnige prediking. De groep zocht elkaar én ze zochten verdieping in het geloof; ze vormden de Vereniging ter Verbreiding van de Waarheid. De groep wilde zich niet afscheiden. Een afscheiding had al eerder plaatsgevonden en dat had geleid tot de Gereformeerde Gemeente onder het Kruis, de latere Christelijke Gereformeerde Kerk. De nu ontstane groep wilde niet de hervormde kerk verlaten maar van binnenuit zuiveren. De oprichtingsstatuten werden op 21 juni 1859 ondertekend. Het bestuur bestond uit de leden: J. Beijers de Jong, president, P.G. van der Pauw, secretaris J. Sweeris vice president en J.C. de Buisonjé secretaris. De activiteiten bestonden in eerste instantie uit het oprichten van een christelijke bibliotheek, evangelisatie en er werden catechisaties gegeven. Vanaf 1860 begon een zondagsschool en later zou de jongelingsvereniging een afdeling vormen van de bekende CJMV (Christelijke Jonge Mannen Vereniging. De veelheid van activiteiten zou ook een veelheid van vragen oproepen. Hoe moet de Vereniging zich verhouden tot de gereformeerde leer en de verschillende kerken? Hoe wordt leiding gegeven en hoe moet de Vereniging positie kiezen in de verdeelde kerkelijke situatie van Den Helder in die tijd? Problemen konden niet achterwege blijven. Sommige bestuursleden weten zich uiteindelijk toch aangetrokken tot de afgescheidenen en haken af. Met vallen en opstaan kwam de Vereniging wel verder zodat in 1864 in de Palmstraat een eigen verenigingsgebouw gebouwd kon worden.
De opening van het gebouw aan de Palmstraat vond plaats op zondag 20 november 1864. De bekende predikant en hoogleraar J.H. Gunning jr. (1828-1905) hield bij deze gelegenheid een toespraak die enkele weken later werd uitgegeven door de Helderse uitgeverij Buisonjé. De toespraak van Gunning geeft duidelijk de positie weer van de Vereniging op dat moment. Het waren leden van de Nederlandse Hervormde Kerk en dat zouden ze ook blijven. Bezwaarde leden, dat wel, maar geen leden die zich gemakkelijk zouden afscheiden en een eigen kerk wilden oprichten. De Vereniging had daarmee, hoewel verwantschap met de afgescheidenen, geen separistisch karakter.Â
De bekende broodbakker Cornelis Breet had zich in 1861 aangesloten bij de Vereniging. Hij kreeg als taak de bibliotheekboeken op te halen die bij de leners thuis waren blijven liggen en gebruikte die gelegenheid om een evangelisatiegesprek aan te knopen. Breet ontwikkelde zich in die tijd tot een evangelist en catechisatiemeester, maar ging later zijn eigen weg en begon een eigen zondagsschool en evangelisatiepost Maranatha in de Vijzelstraat. De Doleantie in 1886 leide tot een nieuwe uittocht uit de Hervormde Kerk, zowel landelijk als in Den Helder. Ook enkele bestuursleden van de Vereniging gingen mee met de dolantie en sloten zich aan bij de nieuwe groep gereformeerden. Zo ontstond in 1887 naast de Hervormde Kerk met de bezwaarden in de Vereniging en de Chr. Gereformeerde Gemeente (de afgescheidenen) in 1887 een nieuwe kerk, de Nederlands Gereformeerde Kerk. ls In 1892 vond de hereniging plaats tussen de dolerenden en de afgescheidenen. Dit leidde tot de Gereformeerde Kerken in Nederland. Ondertussen bleef het evangelisatiegebouw in de Palmstraat functioneren als preekplaats voor rechtzinnige hervormden. In 1915 werd het gebouw vrijwel afgebroken en vond nieuwbouw plaats, waardoor het meer het karakter van een kerk kreeg. De Palmstraatkerk bleef in gebruik door de verontruste hervormden. Vanaf 1942 vond toenadering plaats tot de Hervormde Kerk, uiteindelijk zou in 1952 de Palmstraatkerk onderdeel werd van de Hervormde Kerk. De gemeente nam in 1958 de nieuw gebouwde Opstandingskerk in gebruik.
Ondertussen was op een ander kerkelijk vlak een nieuwe situatie ontstaan. In de moeilijk oorlogsjaren tekende zich een nieuwe kerkscheuring af, want in de Gereformeerde Kerk waren grote leergeschillen ontstaan die in 1944 geleid hebben tot het ontstaan van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. Deze landelijke ontwikkeling ging ook plaatselijk spelen, de bekende ds. Tollenaar van de Bethelkerk Den Helder sloot zich ook aan bij de vrijmaking. Op 16 april 1946 tekenden 16 personen de acte van Vrijmaking waarmee de vrijmaking in Den Helder een feit was. De eerste vrijgemaakte kerkdiensten werden gehouden in het Christelijke Gereformeerde kerkgebouw aan de Steengracht. Deze werd al snel te klein dus worden de diensten belegd in het Hervormde kerkgebouw de Nieuwe Kerk aan de Weststraat. Rond 1958 koopt de gemeente de Palmstraatkerk en daarmee werd de Palmstraatkerk een kerkgebouw voor de gereformeerd vrijgemaakten. Tot 1994 toen de de kerk werd gesloopt.
- EXTERIEUR
- INTERIEUR
- ORGEL
