Den Helder heeft maar een zeer beperkt aantal oude kerken, maar de Petrus en Pauluskerk aan de Kerkgracht is ongetwijfeld de mooiste kerk. Hier niet een sober protestants kerkgebouw, maar een uitbundig versierd rooms bedehuis, net een jaar jonger dan de Nieuwe Kerk. Evenals de Nieuwe Kerk is de Petrus en Pauluskerk een waterstaatskerk. Een kerk gebouwd met behulp van stevige subsidie van het Ministerie van Waterstaat. De twaalf wijdingskruisjes op de binnenenmuren van de kerk herinneren aan de inwijding op 6 oktober 1840, daarmee is deze kerk ook de oudste ingewijde kerk in het bisdom Haarlem. De kerk kwam in de plaats van het oude kerkgebouwtje aan de Langestraat. Deze kerk was oorspronkelijk een huis en werd in 1785 ingericht als kerk. De parochie groeide en de kerk werd te klein. De ontwikkeling van de haven, de Rijkswerf en de aanwezige garnizoenssoldaten zorgden voor uitbreiding van de parochie. In 1786 telde de parochie slechts 91 communicanten, in 1824 waren dit er al 420. De kerk aan de Langestraat werd in 1817 vergroot, maar de noodzaak van een nieuw kerkgebouw werd gevoeld.

Eén van de beelden in de nissen van de Petrus en Pauluskerk

Pastoor Joannes van Gent nam in 1836 het initatief tot nieuwbouw. De overheid, Staatsraad en burgemeester werkten mee. zodat in 1836 een stuk land gekocht kon worden aan het Heldersche kanaal. De bouw werd gegund aan de laagste inschrijver, parochiaan Leewens. De pastorie werd gegund aan aannemer Janzen, die veel gebouwd heeft in Den Helder. Er ontstond een gezichtbepalend gebouw in neoclassicistiche stijl met binnen grote ronde zuilen en een tonggewelf. Voor f 600 werd door Petit & Fritsen een klok geinstalleerd, die enkele jaren later tot offieciële noodklok van de gemeente werd gepromoveerd. Tijdens de oorlogsjaren werden de klokken door de Duitsers geroofd. In 1864 werd de kerk voorzien van gaslicht.

 

 

 

De naam van Jan Dunselman is onmiskenbaar verbonden aan zowel de Petrus en Pauluskerk als de OLVOO kerk. Dunselman (1863-1931) is een tekenaar en schilder geboren in de Visbuurt. Al jong werd zijn tekentalent opgemerkt. Op 16 jarige leeftijd schilderde hij een veertien tal schilderijen van de lijdensgeschiedenis van Jezus. Deze kruiswegstatie werd op 23 april 1880 onthuld. Dit was niet zijn eerste werk. Hiervoor had hij voor de Petrus en Pauluskerk een muurschildering gemaakt van Jezus en de storm op het meer (naar Matt. 14: 29-31. Deze afbeelding is verloren gegaan. 

De kruiswegstatie van Dunselman werd door een onbekende opgekocht en geschonken aan de OLVOO. Bij de sluiting van de kerk in 1990 is de statie verplaatst naar de Petrus en Pauluskerk. Op de dertiende statie is pastoor Brinkman afgebeeld en de kapelaans Bots, Scheffer en Koxhoorn. Op de statie met de graflegging heeft hij zijn vader en zichzelf als toeschouwer afgebeeld. 

Orgel

De parochie kent een traditie van kerkelijke muziek op niveau. Tijdens de wijding in 1840 zong het Caecilia­koor de Mis met: Terribilis est locus iste: hic domus Dei est et porta caeli, et vocabitur aula Dei ( Ontzagwekkend is deze plaats: dit is het huis van God en de poort van de hemel, en zij zal genoemd wor­den Gods woning). Het zang­koor werd onder­steund door het nieuwe orgel, gemaakt in de fabriek van Lorett Vermeersch in Sint Nicolaas, België. Het instrument telde drie klavieren, maar was van matige kwaliteit. In 1903 bouwde de firma Ypma een nieuw orgel in de oude kas, waarvoor een nieuw front werd gemaakt, dit orgel werd in 1950 volledig omgebouwd. Het front en de kas werden verwijderd zodat het een open opstelling kreeg. In 1979 werd een nieuw elektro-pneumatisch kegelladen-orgel geplaatst door de firma Vermeulen te Alkmaar.

Altaar

Het houten altaar uit 1840 is in 1957 ver­vangen door een groot hard­ste­nen altaar dat later (1966) zo gepositio­neerd werd dat de pries­ter met zijn gezicht naar de gelo­vi­gen stond. In plaats van dit grote altaar staat er sinds 2002 een kleine houten ster­vormige altaartafel, wat meer in het mid­den van de kerk. De oorspronkelijke preekstoel is in 2002 vervangen en staat nu los van de pilaar. Met uit­zon­de­ring van het plafond is de hele kerk geschil­derd in terracottakleur.

 

  • 175 jaar Petrus en Pauluskerk, uitgave 2015 geschreven door emeritus pastor Jan van Diepen.
  • Brochure Petrus en Pauluskerk 2019.